بايد از اکبر گنجي دفاع کرد، رضا معيني 

من به نام مبارزه با فراموشي از او دفاع مي کنم، فقط برای انجام وظيفه ام، تا فراموشي چيره نشود. فراموشي مادر سکوت است. فراموشي ست که ما را به مرز انتخاب برای گزينش "جاني اصلح" کشانده است

کمال رفعتي صفا در شعری و در سوگ هزاران زنداني به دار آويخته گفته بود:

به باغ های دزد زده مي مانيم!
قبول کنيد
در روزگار رگبار
اندوه ميوه ای که بر شاخه مي ماند
از اندوه ميوه ای که بر زير چکمه له مي شود
هيچ کمتر نيست.

نمي دانم چرا اين شعر به ذهنم آمد، بهتر بود همان شعر نمي دانم کدام شاعر آلماني را مي نوشتم، همان که بارها آن را شنيده ايم. چرا مي گويم شنيده ايم؟ که نه تجربه کرده ايم، ديده ايم. همان شعر که مي گويد:
اول آمدند و کمونيست ها بردند
من حرفي نزدم، چون کمونيست نبودم
بعد آمدند سوسيال دمکرات ها بردند باز هم من چيزی نگفتم چون سوسيال دمکرات نبودم
و همين گونه مثل تاريخ خود ما "بردن ها" ادامه پيدا مي کنند، تا آخر که "او" را مي برند و ديگر کسي نيست تا حرفي بزند. ما از خردادها فاصله گرفته ايم و چند مرداد و شهريور پر خون و مرگ را هم پشت سر داريم. اما هنوز وقتي که کسي را مي برند و ما با او هم عقيده نيستيم حرفي نمي زنيم. نه همان درست تر است به باغ های دزد زده مي مانيم که ميوه های آن بر شاخ مي مانند تا در تکرار دهشتناک تاريخ و در سکوت "برده" شوند. يگانه ی سرشت تاريخ اين باغ که کشور ماست آيا سرکوب در سکوت است.

سرگذشت تلخي داريم، ما، نسل من، رای اولي هایي که ٥٧ که به جای اصلاحات، انقلاب کرديم! تاريخ را در مدرسه برای ما از همه ی وقايع انساني خالي کرده بودند. به من نه تاريخ کشورم را که "روايت رسمي حکومت" ياد دادند. خالي از حافظه ی جمعي و واقعيت بدور از ارزش های رايج در جهان. استبداد تنها حال را نمي گيرد که فردا را مي سوزاند. در روزهای خرداد شصت و در زندان به يکباره اهميت آزادی و حقوق انساني را شايد در فاصله ی ميان دو "تعذير" شناختيم. با تلخ خندی بر لب هامان، دير شده بود. نمي بايست در همان فردای ٢٢ بهمن در برابر دادگاه های انقلاب که نه دادگاه بودند و نه برای انقلاب، سر خم مي کرديم و يا بدتر "اعدام بايد گردد" مي گفتيم. نمي بايست اجازه مي داديم که "جنايت را چون مذهب حق موعظه" کنند. اگر از همان اول مي مانديم و مي گفتم : اعدام نه! زندان و شکنجه و بدرفتاری با زنداني نه! و يا چون امروز اگر مي گفتيم " عدالت برای نصيری" آری درست خوانديد برای نصيری که اگر جنايت کرده بود حق داشت که در دادگاهي عادلانه و برخوردار از همه حقوق خود محاکمه شود. روزگاری چنين تلخ تر از زهر بر سرمان نمي آمد که فقط حکايت هامان از شکنجه و زندان و اعدام باشد. آن زمان ما نسل اولي ها مي بايست به رهبر انقلاب مي گفتيم حق نداريد کسي را پيش از محاکمه ای عادلانه مجرم بخوانيد و فتوا برای قتل اش صادر کنيد. چنانکه کرد و به فرمانش کشتند.

اگر ما در آن زمان "همه با هم" به اين رفتار غير انساني اعتراض مي کرديم، در خردادها و مرداد و شهريورهای شصت و شصت و هفت به دارمان نمي زدند. ما همه سکوت کرديم و بدتر حمايت کرديم همراه شديم و اعدام کرديم. چنانکه امروز در باره ی برخي هنوز سکوت مان ادامه دارد.

اين سکوت چه در آن زمان و چه امروز در برابر زندانياني که ناعادلانه به زندان افتاده و از بيماری رنج مي برند. سکوت تنها نيست. اين سکوت جرم است. "عدم همياری به انسان در خطر" جرم است.

از روزهای پر"عطر و اميد" بهمن ٥٧ برای نسلي جز سر آغاز کابوسي دهشتناک و برای نسلي ديگر جز روايت رسمي حکومتي چيزی ديگر در يادها نمانده است. کابوسي از مرگ در زندان و جبهه و خيابان. مي توان سکوت را توجيه کرد. من سياستمدار نيستم و کانديدايي هم در آستين ندارم که به خاطر آن بار گران سکوت در برابر جنايات را بر گردن ديگران بگذارم. مي توان پشت فرضيه های از چپ و راست جامعه شناسي و روانشناسي پنهان شد و در باره ی "توهم" و "ترس" و "ناآگاهي" تئوری ساخت. باشد! اما با هيچکدام از اين تئوری ها تاکنون نتوانسته ايم پاسخ آن مادر پير را که تنها فرزندش را زنداني کردند تا سيداسداله لاجوردی تئوری "حُريت" را در قرن بيستم ثابت کند و بعد به دارش بکشد، بدهيم. ترس واقعي ست. درست است. بايد باشد. اما نمي دانستيم که اگر حرفي نزنيم، چون کمونيست نيستم، بهايي نيستم، منافق نيستم، روزنامه نگار نيستم و... سکوت حاکم مي شود. ديگر کسي نيست تا فراموش نکند و سکوت را بشکند. سکوت مثل انفرادی ست، مثل قبرهای حاج داود در حصار، مثل اوين و شب های اعدام در پشت بند چهار، مثل تنهايي خانواده های قتل عام سال ٦٧، مثل قتل های زنجيره ای، مثل ترور بي صدای آن ٨٠ –٩٠ نفر که گنجي ليست کرده بود. مثل مرگ زهرا کاظمي، مثل تنهايي عليجاني و رحماني و صابر، مثل بي کسي مجتبي لطفي و سعيد ماسوری مثل حافظه ی تاريخي ما، که مي خواهند از ديروز همه خالي باشد و ناتوان برای ساختن هر فردايي. تلخ و پر درد.

من از اکبر گنجي دفاع مي کنم نه فقط برای آنکه روزنامه نگار است و معروف است و مانيفست جمهوری خواهي نوشته است. من به نام مبارزه با فراموشي از او دفاع مي کنم، فقط برای انجام وظيفه ام، تا فراموشي چيره نشود. فراموشي مادر سکوت است. فراموشي ست که ما را به مرز انتخاب برای گزينش "جاني اصلح" کشانده است. فراموشي با منطق انقلاب يک روز حکم کرد که شکنجه شدگان به شکنجه گر "تحول" پيدا کنند و همبندان سابق خود را در اوين و توحيد و حصار به شلاق ببندند. فراموشي روز ديگر با منطق اصلاحات مي گويد بگذار صندوق های راي مان را پر کنيم، آزادی زندان و زنداني بعد! صندوق ها را از چه مي خواهند پر کنند؟ ترس و وحشت و نفرت پنهان، فراموشي و سکوت و عزا؟ نزديک به صد سال است که زندان و اعدام سياسي در مرکز هر تحول ايران است، شتری است که در خانه همه مي نشيند و مويه ی هيج مادری نمي تواند جلوی آنرا بگيريد. مويه ها هم فراموش مي شوند. رای دادن وقتي که هر زنداني در زندان هم از حقوق خود بي بهره است و جانش در خطر به چه کاری مي آيد. که دوباره جاني اصلح گروه گروه قرباني به قربانگاه برد. و يا آن ديگری که خود را مدافع آزادی و اصلاح مي داند دوباره بر تريبون رسمي تکيه زند و به توجيه جنايت برخيزد که "نه ما کسي را برای عقيده اش نکشتيم خشونت کردند و ما دفاع کرديم!!"

من از اکبر گنجي دفاع مي کنم نه برای آنکه قهرمان است. نه برای آنکه سکوت را شکست نه برای آنکه با شکستن اين سکوت به حرف نزدن آن زمان خود در سالهايي که "توهم" داشت و يا "ناآگاه بود" و يا مثل من سکوت را باور کرده بود اعتراض کرد. پيگيری ماجرای قتل های زنجيره ای تنها افشاگری نبود. شکستن سکوت در باره ی مسئله برانگيز مهم جامعه ما بود. همان که جنايت با آن فاجعه در فاجعه توليد مي کند. داستان ديروز نيست که مسئله امروز و فردای ماست.

نمي گويم که تا پيش از اکبر گنجي کسي از جنايات نمي گفت. نه. مگر مي شود در کشوری که صد تا صد تا اعدام مي کردند و با وقاحت ليست شان را چون قبول شدگان در کنکور در اطلاعات و کيهان منتشر مي کردند؛ کسي در اين باره نگفته باشد. اما تا پيش از اکبر گنجي و عمادالدين باقي پديده ی " مبارزه با مصونيت از مجازات" که تکيه گاه مبارزه با خشونت و جنايت دولتي ست، دست کم در سطحي چنين گسترده طرح نشده بود. من اکبر گنجي را نمي شناسم، شناخت من در حد خواننده و شهروند است. برای من مهم نيست در باره ی انگيزه ی گنجي چه مي گويند. "برای جنگ جناحي بوده و يا خودش هم از آنها بوده و ..." من به همان معيار قديمي که اين روزها برای قهرمانان و دلاوران جنگ نديده در سرزمين مجازی از مد افتاده است، هنوز باور دارم. معيارشناخت حقيقت عمل است.

در عمل چه شده است. پنج سال از جواني کسي برای کاری که مي توانست نکند و کرد يعني افشای جنايات دولتي برای اولين بار در کشوری مثل ما که دولت فقط با جنايات سياسي مي تواند حکمراني کند، در زندان به هدر رفت. مي توانست نکند و يا با نوشتن دو خط آزاد شود. اما نکرد و ننوشت. همين. گنجي ست که "کميته حقيقت ياب" را طرح مي کند. "مبارزه با مصونيت از مجازات" و تلاش برای تشکيل "کميته حقيقت ياب" همان حلقه گم شده در رابطهي فراموشي و سکوت با حقيقت و حافظه تاريخي ماست. اين خواست ديروز نيست که امروز ما را در بر مي گيرد و فردای ما را روشن مي کند. همين دو کار کافي ست تا اين روزنامه نگار در تاريخ ما ماندگار شود.

آناني که امروز در دفاع از گذشته پشت مصلحت و سياست و سکوت پنهان مي شوند، فقط حقيقت را قرباني مي کنند. هيچ مصلحتي بالاتر از دانستن حقيقت نيست و اولين گام در مبارزه با فراموشي شکستن سکوت است.

گنجي بيمار است از حق درمان محروم اش کرده اند آنهم درست در زماني که نمايش دمکراسي انتخابات به راه انداخته اند همه از آژدان و عاليجناب هم مدرس دمکراسي شده اند. چند روز پيش عليجاني اعتصاب غذا کرده بود. ديروز اعتصاب غذای مجتبي سميعي نژاد پايان يافت و فردا گنجي اعتصاب غذا مي کند و روز بعد شايد يکي ديگر .... و ما حرفي نمي زنيم!

در معرکه ای که به نام انتخابات به راه افتاده است وظيفه روزنامه نگاران همگامي با قدرت نيست، فردا دير است، از همين امروز هم خود و هم مردم را فرا بخوانيم تا به آزادی زندانيان عقيدتي و روزنامه نگاران زنداني رای دهيم.

رضا معيني
٢٩ ارديبهشت ۱٣٨٤